کد مطلب : | 263 | تاریخ انتشار: | چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ |
- | 22:35 | تاریخ آخرین ویرایش : | 1393/09/02 |
به گزارش پایگاه خبری hse : امروزه نیروی برق در تمام زندگی بشر رسوخ نموده و با پیشرفت صنعت به طور چشمگیری در تاسیسات و تجهیزات مورد استفاده قرار میگیرد. به دلیل استفاده گسترده از نیروی برق در صنعت و کارگاههای صنعتی، حوادث برقگرفتگی نیز بخش عمدهای از حوادث ناشی از کار را تشکیل میدهند. در مقاله حاضر اصول ایمنی کار با تجهیزات الکتریکی، برق فشار قوی و برق فشار ضعیف به صورت اجمالی مورد توجه قرار گرفته است و جهت کاهش حوادث برقگرفتگی و کاهش خسارت به تجهیزات الکتریکی راهکارهایی ارائه گردیده است.
گروه هدف: مدیران محترم صنایع ،تعمیرکاران وسایل الکتریکی و تکنسین های برق
اهداف:
1) آشنائی گروه هدف با اصول ایمنی کار با تجهیزات الکتریکی در جهت کاهش حوادث ناشی از برق گرفتگی
2) کاهش خسارات به تجهیزات الکتریکی بواسطه عدم رعایت اصول ایمنی در کار با تجهیزات الکتریکی
مقدمه
امروزه نیروی برق در تمام ابعاد زندگی بشر رسوخ نموده است تا جائی که دیگر نمیتوان گفت که برق کارها را آسان نموده است بلکه باید گفت زندگی بدون برق مشکل شده است. برق بزرگترین خدمتگزار انسان شده است ولی اگر با این خدمتگزار عاقلانه رفتار نشود میتواند در زمره بزرگترین قاتلها به حساب آید.
1) ولتاژ جریان، شدت جریان، فرکانس یا تواتر جریان و نوع جریان عبوری
2) مسیر عبور جریان و مدت عبور جریان
3) امپدانس یا مقاومت بدن که بسته به رطوبت پوست، ضخامت چربی، نوع پوست، سطح تماس و عوامل دیگر از 500 تا 10000 اهم متغیر میباشد.
علل برقگرفتگی
برق گرفتگی به شش علت رخ میدهد:
1) تماس با سیم برقدار (فاز).
2) تماس به سیم نول در شرایط یکسان نبودن ولتاژ در فازهای مختلف.
3) قرار گرفتن بدن بین نول و زمین و عبور جریان مدار از بدن.
4) تماس با بدنه برقدار شده دستگاهها.
5) تخلیه بارهای الکتریکی ذخیره شده در دستگاههای برقی در زمان خاموش بودن آنها (اثر خازنی دستگاه.
6) ایجاد اختلاف ولتاژ بین دو قسمت از بدن.
احتمال مرگ بر اثر جریان برق بسته به محل ورود و خروج جریان متفاوت میباشد. جدول 1 میزان خطر و احتمال وقوع آن را بر حسب مسیر جریان نشان میدهد.
جدول1) میزان خطر و احتمال وقوع آن را بر حسب مسیر جریان برق
مسیر جریان |
میزان خطر مرگ |
احتمال وقوع |
از سر به اندامهای دیگر |
خیلی زیاد (مرگبار) |
خیلی کم |
از یک دست به دست دیگر |
زیاد |
متوسط |
از دست به پا |
خیلی زیاد |
زیاد |
از یک پا به یک دست |
کم |
کم |
مطابق با تحقیقات صورت گرفته، شدت جریان 25 میلی آمپر در مدت زمان 1/0 ثانیه میتواند باعث مرگ یک انسان شود. البته مقادیر مذکوردر افراد مختلف متفاوت میباشد.
اثرات عبور جریان برق از بدن
عبور جریان برق از بدن میتواند اثرات زیر را در بر داشته باشد :
1) تولید حرارت.
2) صدمات ناشی از سقوط
3) شکستگی استخوانها به علت انقباضات شدید و ناگهانی
5) اثرات الکتروشیمیائی و صدمات ارگانیک دیگر
مقابله با برقگرفتگی
با رعایت موارد زیر میتوان خطر برقگرفتگی را کاهش داد :
1) مقاومت الکتریکی بین بدن و زمین را زیاد نمود. (از طریق استفاده از فرش یا سکوی عایق و دستکش و کفش مناسب).
2) مسیرهای دیگری جهت عبور جریان با مقاومت بسیار پائین بوجود آورد.(ارت نمودن دستگاهها و هادیها).
3) قطع سیم برگشت فاز از محل ترانسها و ژنراتورها (قطع ارتباط فاز با زمین)
4) در صورت امکان استفاده از ولتاژهای پائین
برق فشار ضعیف
در حین کار با مدارات و وسایل الکتریکی باید نکات ایمنی زیر را رعایت نمود:
2) جهت تشخیص مدار الکتریکی از وسایل مناسب استفاده شود.
3) هنگام کار با مدارات و تجهیزات الکتریکی از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده شود. (از قبیل دستکش لاستیکی، کفش عایق، عینک و نقاب حفاظتی، زیر پائی لاستیکی، انبرهای حفاظتی، فیوز گیرها و ابزاآلات عایق).
4) همیشه از علائم خطر استفاده شود.
5) مکانهای مخاطره آمیز محصور شوند.
6) از نردبانهای فلزی استفاده نشود.
7) هرگز مدارات الکتریکی با لامپ امتحان نشود زیرا در صورت ترکیدن لامپ عواقب وخیمی در پی خواهد داشت.
8) بطور منظم و مرتب برنامه بازدید از تجهیزات و سیمهای الکتریکی ترتیب داده شود و وسایل، تجهیزات، کلیدها و فیوزهای فرسوده و خراب بلافاصله از کارگاه خارج و معدوم شود.
9) توصیه میشود در هنگام کار بر روی مدارات الکتریکی افراد به تنهائی اقدام بکار ننمایند.
11) سیمهای وسایل الکتریکی که از ولتاژ بالای24 ولت استفاده میکنند به دوشاخه ارت دارمتصل شوند.
12) کلیه دستگاههای سیار با کلید و فیوز به شبکه وصل شود.
13) هرگز از سیمها بیش از حد توصیه شده بار کشیده نشود. جدول 2 جریان مجاز بعضی از سیمها را نشان میدهد.
جدول2) جریان مجاز بعضی از سیمهای نازک جهت مصارف ساختمان و کشاورزی
اندازه سیم |
جریان نامی (آمپر) |
جریان مجاز (آمپر) |
5/1 |
15 |
10 |
5/2 |
20 |
16 |
4 |
25 |
20 |
6 |
35 |
25 |
10 |
50 |
35 |
برق گرفتگی
داشتن اطلاعات در مورد برق، نحوه نصب وسایل روشنایی و تعمیر بعضی از اسباب برقی برای همگان ضروری به نظر می رسد. آموزش تدریجی این مسائل از سنین نوجوانی یکی از ضروری ترین موارد آموزشی عصر ما تلقی می شود.
بدن انسان هادی جریان برق است. اگر بدن انسان به برق اتصال پیدا کند منجر به عبور جریان برق از بدن فرد به زمین خواهد شد. در جریان برق گرفتگی علاوه بر سوختگی پوست که محل ورود و خروج جریان برق را شامل می شود بافتها هم دچار آسیب می شود. اگر جریان برق از قلب عبور کرده باشد منجر به اختلال در سیستم قلب و اگر از مغز عبور کند منجر به مهار مرکز تنفس و وقفه تنفسی خواهد شد.
برق گرفتگی به دو دسته تقسیم می شود.
۱- با ولتاژهای بالا
۲- با ولتاژهای پائین
در موارد با ولتاژ بالا، حتماً بدن لازم نیست مستقیم با سیم یا کابل برق تماس داشته باشد بلکه ممکن است در فاصله ۲0 متری هم جریان برق از هوا عبور کند و به بدن فرد منتقل شود و باعث برق گرفتگی شود. در این موارد هر چقدر ولتاژ برق و رطوبت هوا بالا باشد میزان انتقال و آسیبی که به بدن وارد می شود بیشتر است.
موارد ولتاژ پائین بیشتر در خانه اتفاق می افتد. مثلاً فرد از سیم لخت و یا وسایل برقی مخصوصاً آن دسته از وسایل که در آنها آب ریخته می شود آسیب می بیند.ممکن است از طریق کلید برق برق گرفتگی ایجاد شود.
در برق گرفتگی با ولتاژ پائین بدن فرد دچار لرزش می شود حال آنکه در موارد با ولتاژ بالا بدلیل گرفتگی عضلات، منجر به اتصال دائم با آن وسیله خواهد شد.
کمکهای اولیه که در برق گرفتگی با ولتاژ پائین در منزل می توانیم انجام دهیم رعایت جوانب احتیاط است. مسائلی است که فرد کمک کننده باید انها را رعایت کند. بدین ترتیب که تا وقتیکه جریان برق به مصدوم متصل است نباید به مصدوم دست بزنیم. ابتدا باید جریان برق قطع شود که با قطع کردن فیوز یا کشیدن دو شاخه از پریز ممکن می شود.
بعد از قطع جریان برق باید بدن مصدوم را از اتصال به لوازم برقی جدا کرد. فرد کمک کننده باید دمپایی لاستیکی به پا کند و یا اگر زمین خیس است از چند روزنامه برای خشک کردن استفاده کند و توسط یک چوب و یا هر چیزی که غیر رسانا است فرد مصدوم را از محل که برق در آن وجود دارد دور کند.
بعد از قطع ارتباط برق در ابتدا باید تنفس مصدوم را کنترل کرد. اگر تنفس نداشت باید تنفس دهان به دهان انجام شود. بالافاصله باید ضربان قلب و نبض کنترل شود. در صورتیکه نبض وجود نداشت ماساژ قلبی ضروری است.
در هر نوع برق گرفتگی شخص باید به بیمارستان منتقل شود و باید تا ۲۴ ساعت تحت نظر باشد. البته تا رسیدن به پزشک یکبار تنفس مصنوعی و همچنین 5 بار ماساژ قلبی لازم است.
در برق گرفتگی با ولتاژ بالا تا زمانی که جریان برق قطع نشده حتی نمی توان به مصدوم نزدیک شد چون در فاصله 6 متری هم ممکن است به فردی که می خواهد کمک کند برق منتقل شود.
نکاتی که باید در هنگام صاعقه رعایت شود تا باعث پیشگیری از برق گرفتگی شود:
۱- دوری از درختان و پایه های برق.
۲- گریز از روی ارتفاعات.
۳- خوابیدن روی زمین یا جای گود.